Turski grob

Radi se o dva groba sa starim nišanima, od kojih jedan ima ukrase karakteristične za naše stare nišane iz 16.-17. stoljeća. Drugi grob je, barem po načinu klesanja i istrošenosti od atmosferilija, nešto mlađi. Oko oba groba primjećuju se ostaci santrača. Sačuvali su se samo uzglavni nišani. Tačna lokacija grobova je 43,68731 N i 18.28405 E. U neposrednoj blizini se nalazi ljetnji stan ukopan u strmi teren. Sastoji se od dvije prostorije, od kojih je donja vjerovatno služila za čuvanje proizvoda od mlijeka, a gornja za stanovanje. Ovakva organizacija ljetnjeg stana nije uobičajena na Bjelašnici i očito govori o bogatijem domaćinstvu. Osnova stana je kvadratna.

Grobovi su orijentisani u pravcu NW-SE (azimut 305^o).

Dimenzije groba (sa nišanom koji ima ukrase) su 3,65 x 1,8 m. Nišan ima pravougaonu osnovu dimenzija 36 x 25 cm. Sačuvana visina od zemlje je 1,17 cm. Gornji dio nišana je oštećen do visine ukrasa. Ukrašene su tri strane. Na desnoj strani je sablja, na lijevoj palica za udaranje u bubanj, a na prednjoj sjekira. Svi ukrasi su čest dio repertoara simbola na našim starim nišanima. Atmosferilije su dosta oštetile ukrase, ali su oni prepoznatljivi u cjelini, izuzev jednog dijela drške na sablji. Po izgledu ukrasa čini se da je majstor koji je klesao ovaj nišan isti onaj koji je radio i nišane na prilazu selu Umoljani.

Drugi nišan ima skoro kvadratnu osnovu (32 x 30 cm), i sačuvan je samo do visine od 0,6 m.

Palica za bubanj se u postojećoj literaturi uobičajeno naziva čomaga ili kijača (Ćurčić 1943), budući da su sve dosadašnje interpretacije likovnih ukrasa ili rijetkih predstava na nišanima u njima vidjele oružje (zbog toga i čest naziv „šehidski nišani“), a ne znakove simboličkog jezika (uostalom kao i na stećcima). Čomaga je turcizam u značenju „toljaga, batina sa kvrgom (čvorom) na jednom kraju“ (Škaljić 1965). Ta vrsta batine nije nikad prikazana na stećcima kao većina drugih simbola sa nišana i nalazi se tek na nišanima. Na nišanima se nalaze i prikazi topuza ili buzdovana, kao što je na nišanu kod Glamoča ili na nišanu u Jabuci kod Foče. Topuz ima uvijek simetričan dio kojim se neprijatelj udara, nikad zakrivljen samo na jednu stranu. Također, topuz ima, radi zadavanja što smrtnijeg udarca, kvrge ili pera („topuz šestoperac“). Kijača ili čomaga sa nišana više svojim izgledom podsjećaju na pastirski štap, što u simboličnom značenju predstavlja neko vođstvo (čugljen kod cehova, djedovski štap i sl.).

Reference

Ćurčić V., 1944. Starinsko oružje u Bosni i Hercegovini. Glasnik Zemaljskog muzeja, M LV (1943): 21‑226.

Škaljić A., 1965. Turcizmi u srpskohrvatskom jeziku. Sarajevo: „Svjetlost“, 662 str.